Belirsizlik ortamlarında karar almakta zorlanırız. Yatırım yapsak mı? yoksa salgının geçmesini mi beklesek? İkilemde kaldığımız durumlarda genellikle beklemeyi tercih eder sisin dağılmasını tercih ederiz. Ancak bu bekleyiş bazen fırsatların kaçmasına da yol açabilir. İşte şimdi yaşamaya başladığımız yüksek ölçüde belirsizlik ve kararsızlık bu dönemin normunu oluşturuyor. Bundan önce 2 Haziran 2015 tarihli DÜNYA gazetesinde yayınlanan yazımda, kriz ve belirsizlik dönemlerinde şirketlerde alınan kararların kalitesini ve isabetini artırmak için kullanılan teknik ve yöntemlere yer vermiştim. Bu yazımda VUCA (Oynaklık, Bilinmezlik, Karmaşıklık ve Belirsizlik) diye bir akronimle tanımlanan günümüz iş ortamında gerekli olan liderlik becerilerine değinmek istiyorum. Fütürist ve yazar Bob Johansen’ın da “ Leaders Make the Future: Ten New Leadership Skills for an Uncertain World” başlıklı kitabında şu ifadeye yer vermiş; “Liderlerin işi kolaylaşmayacak. Gittikçe artan miktarda peşin çözümü olmayan sorunla yaşamak ve bir karar almak zorunda kalacaklar. Liderler bu gerçeği kabul etmelidir.” Bilinmezlik ve karmaşıklık bundan sonra uzun süre bizimle birlikte olacağına göre, bu ortamda liderlerin ne gibi konularda beceri geliştirmeleri gerekir? Yine Johansen, hayatta kalmak, ve geleceği yaratmak için kitabında 10 liderlik becerisine yer vermiş. Bunlara burada aynen yer vermektense en önemlilerini dört soru başlığı altında gruplamayı daha uygun gördüm. Sahip olunması gereken ilk özelliğe cesaret ve soğuk kanlı olmak diyebiliriz. Astronot Buzz Aldrin eğer yeterli cesarete sahip olmasaydı ay toprağına adım atan ilk insan olabilir miydi? Eğer net bir vizyona ve yaratıcı düşünme becerisine sahip bilim insanları olmasaydı insanoğlu bu dünyada karşılaştığımız bir sürü sorunu çözebilir miydi? Açık ve kesin bir şekilde iletişim kurma becerisine sahip olmasalar ve insanları hedefe yöneltme becerileri olmasaydı tarihte ülkeleri bağımsızlığa kavuşturan komutanlar çıkar mıydı?
Bob Johansen’in kitabında yer verdiği bu liderlik kalitelerinin dışında, karar verme ve strateji geliştirme konumunda olan yöneticilerin ayrıca senaryo geliştirme, geriye doğru değerlendirme (backcasting), prototip oluşturma ve sistem düşüncesi alanlarında da kendilerini geliştirmeleri ve bu yetkinliklere sahip olmalarını, şirketlerini etkileyen dış dünyanın içindeki dinamikleri doğru okuma ve trendleri anlayabilme kapasitelerinin gelişimi için öneririm.
Önümüzdeki 10 yıl belirsizlik ve karmaşıklık ortadan kalkmayacak ve kafa karışıklığı hayatımızın parçası olmaya devam edecek. Karar alırken birçok değişkeni dikkate almak zorunda kalacağız. En basitinden iklim değişikliğinin yol açtığı sorunlar yan etkilerini yavaş yavaş göstermeye başlayacaklar. Evet, önümüzdeki dönemi niteleyecek en doğru sıfat “belirsizlik”. Belirsiz bir dünyada liderler sürekli olarak aksilikler ve zorluklarla karşılaşacaklar. Geleceğin liderlerinden, bazı şeyler daha kötüye giderken bile beraberlerindeki insanlarla birlikte olumlu bir sonuca ulaşabilmek için değişim ajanı rolünde başarılı olmaları beklenecek.
ÖZLÜ SÖZ: “Gerçek liderler zor zamanlarda ortaya çıkar.” Tarih
Şimdi şirketlere ziyarete gidiyorum patron ağlıyor. Dolar arttı, Euro arttı battık ya işçi çıkaracağız ya da maaşları keseceğiz. Kapıda her zaman gördüğüm arabadan daha lüks bir araba var. Patron hem kendine hem de eşinin altına daha lüks bir araba almış, kriz gerçekten çok fena vurmuş şirketi! Bu basit hikaye ve benzerlerine gençlik yıllarımdan beri defalarca şahit oldum. Bu şekilde davranan liderler şirket, ülke vs. bazı ekonomik sıkıntıları aşmaya çalışırken kendi özel yaşamlarında hanlara, hamamlara, saraylara yatırım yapmaları kıt kaynakların en verimli bir şekilde kullanılması gerekirken, düşüncesizce prestij peşinden koşmaları maalesef hem finansal açıdan sermayelerini zayıflatmakta, hem de sıkıntının herkes tarafından paylaşılması gereken dönemlerde çalışanlarına kötü örnek olmakta ve güven bozulmasına yol açmaktadırlar.
Serdar Yurdakul 